„არაჩვეულებრივად ვგრძნობ თავს, ვწრუპავ ლუდს და მშვენიერ ხასიათზე ვარ, მეამება გულსა და ღვიძლზე“ – ეს სიტყვები ლუდის თანამედროვე მოყვარულს კი არ ეკუთვნის, არამედ შუმერ პოეტს, რომელიც საინტერესოა არა მხოლოდ იმ კუთხით, რომ ის ლუდის მოყვარული გახლდათ, არამედ პირველ რიგში იმ მიზეზით, რომ მას ესმოდა ლუდის დადებითი ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე. ძველად სასმელი წყალი სანიტარულ შემოწმებას არ ექვემდებარებოდა, შესაბამისად მისი დალევა უსაფრთხო ნამდვილად არ იყო. ადამიანის გამომგონებელმა ნიჭმა აქაც იჩინა თავი და მათ მალევე ისწავლეს ალკოჰოლური სასმელების დამზადება, რომლებიც სპირტის შემცველობის ხარჯზე ანტისეპტიკური თვისებების მატარებელი იყო.

და მაინც საიდან დაიწყო ყველაფერი?

სამწუხაროდ ამაზე ერთმნიშვნელოვანი პასუხი არ გვაქვს, მიიჩნევა, რომ ლუდი ერთ-ერთი უძველესი სასმელია ღვინოსა და კვასთან ერთად. არსებობს მოსაზრება, რომ ხორბლის მოყვანა ჯერ ლუდისთვის დაიწყო, ხოლო შემდეგ უკვე ცომეულის წარმოებისთვის. ისრაელში, რაქეფეტის მღვიმეში, ქვებზე ნაპოვნი ორგანული კვალის ანალიზმა აჩვენა, რომ ადგილობრივები ლუდს ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მე-11 ათასწლეულში აწარმოებდნენ ანუ მანამდე, სანამ მარცვლეული კულტურები გამოიყენებოდა პურის დასამზადებლად.

შუმერულ და ძველი მესოპოტამიის კულტურაში კი ლუდის წარმოება თარიღდება ძვ. წ. აღ. დაახლოებით 3500-2900 წლებით. აღმოჩენები მიუთითებენ იმაზეც, რომ ლუდს ასევე აწარმოებდნენ ეგვიპტელები, მოგვიანებით კი ბაბილონელები.

ლუდს სვამდნენ ძველი ბერძნები და რომაელები, ასევე ამ ხანებში მცხოვრები ჩინელები, ოღონდ საინტერესოა ის, რომ ჩინელები ევროპის კონტინენტზე მცხოვრებთაგან განსხვავდებით ლუდს ბრინჯისგან ხარშავდნენ, ზოგჯერ კი ბრინჯთან ერთად ხილსაც იყენებდნენ.

შუა საუკუნეები

ადრეულ შუა საუკუნეებში ლუდის წარმოება ძირითადად მონასტერში მიმდინარეობდა. ევროპელი ბერები ამ კუთხით ნამდვილი პროფესიონალები გახლდნენ. აღსანიშნავია ისიც, რომ ამ ხანებში ლუდი არა მხოლოდ ზრდასრულთა სასმელად მიიჩნეოდა, არამედ ბავშვებსაც ასმევდნენ, რადგანაც ამ პერიოდის სასმელ წყალზე გაცილებით სუფთად და სასარგებლოდ ითვლებოდა. ლუდი თავისი კალორიულობის გამო ერთგვარ საკვებ პროდუქტადაც კი მიიჩნეოდა. გერმანიაში მას დღესაც „თხევად პურს“ უწოდებენ.

როგორ

ბევრი კი ვისაუბრეთ ლუდის წარმოშობაზე, მაგრამ ვფიქრობ საინტერესოა იმაშიც გავერკვეთ თუ როგორ ხდება ამ სასმლის მომზადება. ინტერნეტ სივრცეში ერთ საინტერესო რეცეპტს წავაწყდი სახლის პირობებში ლუდის მოხარშვის შესახებ და ვფიქრობ კარგი იქნება გაგიზიაროთ.

დავიწყოთ ინგრედიენტებით:

• წყალი;
• 3 კილოგრამი ხორბლის ექსტრაქტი;
• სვია;
• საფუარი;
• სპეციალური შაქარი.

აქვე დაგჭირდებათ დიდი ზომის ქვაბი და 20 ლიტრის ტევადობის ორი ცალი შუშის ჭურჭელი.

პირველ რიგში გაითვალისწინეთ, რომ ჭურჭელი, სადაც მოხდება ლუდის ფერმენტაცია და ყველაფერი, რაც ლუდთან შეხებაში იმყოფება, უნდა იყოს აბსოლუტურად სტერილური. ამის მიღწევა შეიძლება გამოხარშვით ან დასპირტვით.

ქვაბში ვადუღებთ დაახლოებით 4 ლიტრ წყალს, რომელშიც უნდა გავხსნათ ალაოს ექსტრაქტი. როდესაც ექსტრაქტი სრულად გაიხსნება, მიღებული სითხე უნდა ავადუღოთ და მასში ჩავყაროთ 28 გრამი სვია. ნარევი კიდევ ნახევარი საათი უნდა ვადუღოთ. მიღებული ნახარში მაქსიმალურად სწრაფად უნდა გავაგრილოთ (შესაძლებელია ცივი წყლის დამატება) და გადავიტანოთ შუშის ჭურჭელში. ჭურჭელში ვამატებთ წყალს, ისე რომ საერთო ჯამში მივიღოთ 19 ლიტრი სითხე. შემდეგ ვამატებთ 1 შეკვრა საფუარს და ვხუფავთ სპეციალური თავსახურით. ფერმენტაციისთვის ლუდს ესაჭიროება ბნელი ადგილი და მუდმივი ტემპერატურა. 1-2 კვირის შემდეგ, როდესაც ფერმენტაცია დასრულდება, ლუდი უნდა გადავასხათ სხვა ჭურჭელში და შევინახოთ კიდევ 2 კვირა. აღნიშნულის შემდეგ, ლუდი შეგვიძლია ჩამოვასხათ ბოთლებში.

იმისათვის, რათა ლუდი იყოს გაზირებული, საჭიროა მას დავუმატოთ შაქრისგან დამზადებული სიროფი. სიროფის დასამზადებლად უნდა ავადუღოთ 2 ჭიქა წყალი და 142 გრამი სპეციალური შაქარი. 10 წუთის შემდეგ მიღებულ სიროფს ვამატებთ ლუდში, ლუდს ვასხამთ ბოთლებში, ვხუფავთ და ვინახავთ დაახლოებით 21 გრადუს ტემპერატურაზე 2-3 კვირის განმავლობაში.

ლუდის ფესტივალი

ლუდი მოგეხსენებათ დღესაც საკმაოდ პოპულარული სასმელია, არაერთ ქვეყანაში ვხვდებით მისადმი მიძღვნილ ფესტივალებს, თუმცა ლუდის მოყვარულთა შორის უმეტესობას გერმანული ლუდის ფესტივალები მოსწონთ. თუ გერმანიაში მოგზაურობას გეგმავთ და აქამდე მომყევით, ვფიქრობ რამდენიმე ფესტივალის თაობაზეც უნდა გითხრათ ორიოდე სიტყვა. Oktoberfest არის მსოფლიოში ყველაზე დიდი ლუდის ფესტივალი, რომელიც ყოველწლიურად იზიდავს 6 მილიონზე მეტ ადამიანს. ის გახლავთ ყველა ლუდის ფესტივალის „დედა“ და გრძელდება 16 დღე სექტემბრის ბოლოდან ოქტომბრის პირველ შაბათ-კვირას ყოველწლიურად 1810 წლიდან.

საინტერესოა თავისი გაუთავებელი გართობებით Cannstatter Volksfest, რომელიც ყოველწლიურად იზიდავს ლუდის ოთხ მილიონზე მეტ მოყვარულს მთელს მსოფლიოში სექტემბრის ბოლო კვირიდან 17 დღის განმავლობაში. ფესტივალი კიდევ ერთი ღირსშესანიშნაობაა ყოველწლიური Volksfest-ის აღლუმი, რომელიც გადის ქალაქის ულამაზეს ქუჩებში.

მათ კი ვისაც, სურს 300-ზე მეტი ქვეყნიდან 90-ზე მეტი ლუდსახარში მომზადებული 2000-ზე მეტი ლუდის დაგემოვნების შანსი მიეცეს, მისთვის იდეალური ვარიანტია ლუდის საერთაშორისო ფესტივალი, რომელიც 1997 წლიდან იმართება და მართალია მხოლოდ 3 დღე გრძელდება, მაგრამ თავისი უნიკალურობით საუკეთესოდ მიიჩნევა.

ლუდი და ჩვენ

ლუდის მოხმარება საქართველოში 2016-23 წლებში წლიურად საშუალოდ 5.1%-ით გაიზარდა და Galt&Taggart-ის შეფასებით, 2023 წელს 133 მლნ ლიტრს (+1.2% წლიურად) მიაღწევს. ასევე გაიზარდა ერთ სულ მოსახლეზე ლუდის მოხმარება და 2023 წელს 45 ლიტრს შეადგენს, თუმცა, მაინც 2-ჯერ ჩამორჩება ევროპის საშუალო მაჩვენებელს – 79 ლიტრს.

როგორც ვხედავთ საქართველოშიც საკმაოდ პოპულარული სასმელი გახლავთ ლუდი და ტყუილი იქნება თუ ვიტყვი, რომ ზაფხულის ცხელ დღეებში ურიგოა მისი დახმარებით პირის გაგრილება (რა თქმა უნდა ზომიერების ფარგლებში).

საკმაოდ პოპულარულია ლუდის დალევა ფეხბურთის ყურების დროს ან სახლის პირობებში სამეგობროს შეკრებისას, ასეთ დროს კი ფრიად მნიშვნელოვანია, ლუდი ცივად შევინარჩუნოთ და ისე წარმოვადგინოთ სუფრაზე, ამაში კი ლუდის დისპენსერი შეგვიძლია დავიხმაროთ. მისი მუშაობის პრინციპი მარტივია: შუაში აქვს ცილინდრი, რომელშიც ისხმება წყალი, შემდეგ უნდა მოხდეს უშუალოდ ამ ცილინდრის საყინულეში მოთავსება, საბოლოოდ კი ცილინდრი გაყინული წყლით თავსდება დისპენსერის შუაში, მასში არსებული ყინული კი აციებს სასმელს.

ლუდის დისპენსერი კარგი სასაჩუქრე ვარიანტიც გახლავთ, ლუდის მოყვარული მამაკაცის გულს ნამდვილად მოიგებთ და მის სუფრასაც თქვენი ძღვენი ხშირად დაამშვენებს. მათთვის კი ვინც ფეხბურთის გულშემატკივარია, მსურს ბურთის ფორმის დისპენსერიც გაგიზიაროთ.